کربوکسی تراپی (تزریق گاز CO₂): مکانیسم، کاربردها و شواهد علمی
فهرست مطالب
کربوکسی‌تراپی (Carboxytherapy) یک روش درمانی نوین و غیرتهاجمی است که شامل تزریق کنترل‌شده‌ی گاز دی‌اکسیدکربن (CO₂) به لایه‌های مختلف پوست و بافت زیرجلدی می‌باشد. این تکنیک در ابتدا به‌منظور درمان مشکلات عروقی معرفی شد، اما به‌تدریج در حوزه‌های زیبایی، زنان، و درمان زخم نیز گسترش یافت.
تاریخچه کربوکسی‌تراپی (Carboxytherapy)
کربوکسی‌تراپی برای اولین‌بار در دهه ۱۹۳۰ در فرانسه و در مرکز آب‌درمانی Royat به‌کار گرفته شد، جایی که پزشکان متوجه شدند حمام در آب‌های معدنی حاوی CO₂ می‌تواند به بهبود گردش خون و التیام زخم‌ها کمک کند
در دهه‌های بعد، پزشکان ایتالیایی و برزیلی استفاده از CO₂ را از طریق تزریق مستقیم در پوست و زیر پوست آزمایش کردند و نتایج امیدوارکننده‌ای در درمان سلولیت، استریا، تیرگی دور چشم و حتی بهبود زخم‌های دیابتی گزارش شد
مکانیسم اثر کربوکسی‌تراپی
- اثر بوهر (Bohr Effect)
تزریق گاز CO₂ موجب اسیدی شدن محیط موضعی (کاهش pH) می‌شود، که در نتیجه‌ی آن هموگلوبین، اکسیژن خود را با سهولت بیشتری به بافت تحویل می‌دهد. این فرایند باعث بهبود اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده می‌شود [3].
- گشادشدن عروق و بهبود جریان خون
CO₂ با تحریک پایانه‌های عصبی، باعث گشادشدن عروق (vasodilation) شده و افزایش جریان خون موضعی را در پی دارد. این افزایش خون‌رسانی منجر به رساندن بهتر اکسیژن، مواد مغذی و حذف مواد زائد سلولی می‌شود [4].
- تحریک فیبروبلاست‌ها و سنتز کلاژن
مطالعات نشان می‌دهد تزریق CO₂ منجر به تحریک فیبروبلاست‌ها و افزایش سنتز کلاژن نوع ۱ و ۳ و الاستین می‌گردد. این فرآیند نقش مهمی در جوان‌سازی و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده ایفا می‌کند [5].
- لیپولیز و کاهش بافت چربی
ورود CO₂ به بافت چربی، با ایجاد فشار مکانیکی و تحریک متابولیسم سلولی، باعث شکستن چربی‌های موضعی و کاهش ضخامت آن‌ها می‌شود. این اثر در درمان چربی‌های مقاوم و سلولیت به‌کار می‌رود [6].
- اثر ضدالتهابی و بهبود متابولیسم بافتی
کاهش هیپوکسی و بهبود اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها، به کاهش واسطه‌های التهابی و فعال‌سازی مسیرهای ترمیمی منجر می‌شود
کاربرد کربوکسی‌تراپی در درمان زخم‌ها
زخم‌های مزمن مانند زخم‌های دیابتی، زخم‌های فشاری، زخم‌های ایسکمیک و زخم‌های وریدی، معمولاً با مشکل خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی مواجه هستند. کربوکسی‌تراپی از راه‌های نوآورانه برای تحریک روند ترمیم این زخم‌ها به‌شمار می‌رود.
مزایای درمان زخم با کربوکسی‌تراپی
- افزایش اکسیژن‌رسانی بافتی: اثر بوهر باعث بهبود اکسیژن‌رسانی به نواحی هیپوکسی‌شده می‌شود
- تحریک نئوواسکولاریزاسیون: CO₂ منجر به افزایش فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) و تشکیل رگ‌های جدید می‌شود
- کاهش التهاب: با کاهش واسطه‌های التهابی و بهبود وضعیت متابولیک بافت، ترمیم تسریع می‌گردد.
- پیشگیری از عفونت: اکسیژن‌رسانی مناسب مانع رشد باکتری‌های بی‌هوازی در بستر زخم می‌شود
- کاهش درد و بهبود عملکرد پوست اطراف زخم: با ترمیم کلاژن و الاستین، خاصیت ارتجاعی پوست بازمی‌گردد
پروتکل پیشنهادی درمان زخم
| پارامتر | توضیحات |
| تعداد جلسات | 2 بار در هفته، برای 4 تا 8 هفته |
| دوز تزریق | 20 تا 80 سی سی در هر جلسه (بسته به اندازه زخم) |
| محل تزریق | اطراف زخم، به صورت زیر جلدی |
| ابزار | سوزن 30G با 13 میلی متر، دستگاه تنظیم دبی |
سایر کاربردهای کربوکسی‌تراپی
۱. کاربرد در زیبایی پوست (جوان‌سازی)
تزریق CO₂ باعث افزایش ضخامت پوست، کاهش چین‌وچروک‌های سطحی، بهبود رنگ و روشنایی پوست، و بازسازی بافت می‌شود. این روش در نواحی صورت، گردن، دکلته و دست‌ها بسیار کاربرد دارد.
۲. تیرگی دور چشم
علت اصلی تیرگی زیر چشم‌ها معمولاً ترکیبی از کم‌خونی موضعی، نازک شدن پوست، و احتباس مایعات است. کربوکسی‌تراپی با بهبود خون‌رسانی، تحریک کلاژن‌سازی و کاهش مایعات لنفاوی، به رفع تیرگی کمک می‌کند.
۳. درمان ترک پوستی (استریا)
مطالعاتی در برزیل و ایتالیا نشان داده‌اند که تزریق CO₂ به استریا آلبا (ترک‌های سفید)، موجب تحریک فیبروبلاست‌ها و بهبود ظاهر استریا می‌شود.
۴. سلولیت و چربی موضعی
سلولیت نتیجه تجمع چربی، احتباس مایعات و فیبروز درم است. با کمک CO₂، چربی‌ها تجزیه می‌شوند، جریان لنف و خون بهتر می‌گردد و پوست صاف‌تر می‌شود.
۵. آلوپسی (ریزش مو)
در برخی بیماران، کربوکسی‌تراپی به‌عنوان درمان مکمل در کنار مزوتراپی یا PRP استفاده می‌شود. افزایش خون‌رسانی و تحریک رشد فولیکول‌ها از مزایای آن است.
۶. زنان و ناحیه ژنیتال
در زنان، به‌خصوص در دوره یائسگی یا پس از زایمان، کربوکسی‌تراپی در ناحیه تناسلی جهت بهبود خشکی واژن، تیرگی پوست، و افزایش لذت جنسی استفاده شده است. افزایش گردش خون موضعی و بازسازی بافتی مکانیسم اصلی آن است
نتیجه‌گیری
کربوکسی‌تراپی روشی مؤثر، ایمن و کم‌تهاجمی است که با تحریک مسیرهای طبیعی بدن در بازسازی، به طیف گسترده‌ای از بیماران کمک می‌کند. از زخم‌های مزمن تا مشکلات زیبایی و حتی اختلالات زنان، این درمان با تکیه بر اصول فیزیولوژیک مانند اثر بوهر، به نتایجی علمی و بالینی دست یافته است. به دلیل سادگی، درد کم و اثربخشی قابل توجه، انتظار می‌رود استفاده از آن در ایران نیز گسترش بیشتری یابد.
منابع علمی
- Brandi C, D’Aniello C, Grimaldi L, et al. Carbon dioxide therapy in the treatment of localized adiposities: clinical study and histopathological correlations. Aesthetic Plast Surg. 2001.
- Ferreira LM, et al. Carboxytherapy: effects on skin irregularity and its use in aesthetic medicine. J Cosmet Dermatol. 2008.
- Bohr C, Hasselbalch KA, Krogh A. Concerning a Biologically Important Influence of the Carbon Dioxide Content of Blood on Its Oxygen Binding. Skandinavisches Archiv für Physiologie. 1904.
- Lee GS, et al. The effect of transcutaneous CO₂ on skin microcirculation. Skin Res Technol. 2011.
- Montesi G, et al. Carboxytherapy for the treatment of localized fat. J Cosmet Dermatol. 2006.
- Brandi C, et al. Carbon dioxide therapy in the treatment of cellulite. J Drugs Dermatol. 2010.
- AlGhamdi KM, et al. Mechanism of action of carboxytherapy in wound healing. Dermatol Ther. 2017.
- Vauhkonen M, et al. The role of tissue oxygenation in wound healing. Clin Hemorheol Microcirc. 2004.
- Tokunaga T, et al. CO₂ induces angiogenesis via VEGF production. Biochem Biophys Res Commun. 2008.
- Sheikh AY, et al. Angiogenesis in wound healing. Plastic Reconstr Surg. 2000.
- Nootheti PK, et al. A single-blinded randomized controlled study of the efficacy of CO₂ injection in facial skin rejuvenation. Dermatol Surg. 2004.
- Izzo R, et al. CO₂ therapy for periorbital dark circles: a clinical trial. J Cosmet Dermatol. 2016.
- de Oliveira RM, et al. Treatment of striae alba with carboxytherapy: clinical and histological evaluation. Aesthetic Surg J. 2013.
- Maggiori L, et al. Carbon dioxide therapy for cellulite: results in 101 patients. Aesthetic Plast Surg. 2009.
- Kim BJ, et al. Treatment of alopecia with CO₂: potential and challenges. J Dermatol Treat. 2015.
- Ismail K, et al. Carboxytherapy in vulvovaginal rejuvenation: pilot experience. Gynecol Obstet Invest. 2021
نویسنده: دکتر محمود الیاسی- داروساز و‌محقق تکنولوژی های نوین درمان
